Verhalen om door te blijven vertellen
In de aanloop van de bevrijding van Breda op 29 oktober 1944 werden ook Galder en Strijbeek bevrijd van de Duitse bezetting. Zondag 27 oktober werd dat herdacht. Een initiatiefgroep had een programma samengesteld en een aantal dorpsgenoten bereid gevonden hun persoonlijke verhalen te vertellen. Het was een lange sliert tijdens de historische wandeling. Er deden maar liefst 150 mensen mee, van alle leeftijden. Fijn dat zovelen de unieke verhalen konden meebeleven. De herdenking bij de Mariakapel met trompet en vlag was indrukwekkend. De samenkomst in Dorpshuis de Leeuwerik vormde een mooie afsluiting.
Wandeltocht
Op de eerste dag van de wintertijd was het mooi weer. Vanuit alle kanten kwamen mensen aanzetten. Jack van Riel had een mooie wandeling uitgestippeld en was zelfs met zo’n grote groep heel goed te verstaan. Bij de Leeuwerik had hij zijn spelregels uitgelegd; als zijn hoed af was, moest iedereen even stil zijn. Zijn eerste verhaal, bij de drie huisjes, ging over een familie die in de oorlog smokkelde. Onderweg vertelde Jack over de tankval, die de Duitsers met inzet van de lokale bevolking in Galder en Strijbeek -naar later bleek- voor niets hadden aangelegd. Op een ludieke manier deelde Jack ook het verhaal van boeren met een paard en kar, die werden verplicht om puin te rijden voor herstel van het vliegveld in Gilze-Rijen.
Op zijn erf vertelde Jack een heel persoonlijk verhaal over zijn vader en oom die in 1942 Franse soldaten op weg naar huis hadden geholpen. De kapelaan had dat gevraagd. Die werd in 1944 opgepakt en kwam in Dachau terecht. Jack’s vader en oom werden toen verraden en naar een strafkamp in Amersfoort gestuurd. Drie maanden later kwamen ze sterk vermagerd weer aanlopen.
Daarna ging de optocht verder langs een weiland op de Galderse weg, waar een V1 raket was neergekomen. Die was ontploft en had voor veel schade gezorgd, maar gelukkig zonder slachtoffers.
Herdenken en vieren
De wandeltocht eindigde bij Mariakapel ‘Koningin van de vrede’. Speciaal voor de gelegenheid was een vlaggenmast geplaatst. De Nederlandse vlag ging nu halfstok. Toen werden de Poolse en Canadese soldaten herdacht die gesneuveld zijn bij de strijd om Breda. Galder werd door Canadezen van de 2e Canadese Pantserbrigade bevrijd. Zij vochten mee met de 1e Poolse Panterdivisie. Wil Loermans vertelde ook het droevige verhaal van de Poolse bevrijders die niet meer terug konden naar hun eigen land, omdat het niet meer bestond.
Gesneuvelde Galdenaar
Bijzonder was de herdenking van Janus van der Velden uit Galder. Hij was de oom van Kees van Dun, die het hele verhaal vertelde. Eind 1939 moest Janus op zijn twintigste als dienstplichtig soldaat opkomen. Toen Duitsland op 10 mei 1940 binnenviel, sneuvelde hij bij het verdedigen van de Moerdijkbrug als een van de eersten. Pas in 1999 kon Janus op de begraafplaats in Dubbeldam worden geïdentificeerd. Heel mooi speelde Trudy Spoor uit Bavel daarna de ‘last post’ op trompet.
Kapel als dank
Jack vertelde daarna de historie van de kapel. Het initiatief kwam van kapelaan Oomen. Zijn vader was architect en maakte een bijzonder ontwerp met klokkentorentje. De grond werd lokaal geschonken en de kapel werd neergezet in 1949, vijf jaar na de bevrijding. Het was de dank van de inwoners van Galder aan de Heilige Maria voor het beschermen van hun dorp. Er was best wel wat gebeurd, maar het dorp kwam redelijk ongeschonden uit de oorlog. Niamh droeg daarna een gedicht voor, dat ze voor een opdracht op de basisschool had gemaakt.
Napraten
De Leeuwerik had de grote groep snel voorzien van koffie en thee met een lekkere appelflap erbij. De Seniorenvereniging had haar collages en schilderijen neergezet over tachtig jaar vrijheid. Ook waren er films te bekijken over herinneringen aan de bevrijding. Er was genoeg om over te praten.
Engelse postduif
Anne-Mary Vermeer vertelde het verhaal van Joke Verheijen-Nooren. Joke is geboren op de Schotse hoeve. In 1944, toen ze 8 jaar was, vond ze met haar zus een parachute in de boomgaard. Bij de wandeltocht hadden we eerder de plek al gezien. Toen het verhaal ter sprake kwam, had Joke die zelf aangewezen. Haar aanwezigheid was voor de groep een verrassend moment.
Er zat een koker aan de parachute met daarin een postduif en een Engelse brief. Daarin werd gevraagd om inlichtingen over het Duitse radarstation Bisam in Strijbeek. Haar vader stuurde de gevraagde informatie met de duif terug. Kort daarna werd bij een bombardement het radarstation vernietigend. Joke’s vader overleed in 1946 na een ongeval op de boerderij, maar kreeg postuum nog een oorkonde.
Verzetsvrouw
In de Leeuwerik vertelde Maria (May) Verhoeven daarna een verhaal over een Belgische verzetsvrouw met dezelfde naam. In de Eerste Wereldoorlog hielp ze al mee om mensen die moesten vluchten via smokkelroutes over de grens te zetten. In de Tweede Wereldoorlog deed ze dat weer. Op 9 september 1944 werd ze opgepakt, samen met twee marechaussees, waarmee ze samenwerkte. Ze werden naar Breda overgebracht en de volgende ochtend gefusilleerd.
Doorvertellen
Als herinnering aan deze bijzondere dag werd nog een postkaart meegegeven. Ook op 29 oktober hing de Nederlandse vlag in top. Het is aan ons om de verhalen te blijven doorvertellen.